Kwelderwerken

Landaanwinning wordt Kwelderwerken
Al vanaf de 17e eeuw werd door boeren actief aan landaanwinning gedaan. Men groef sloten en greppels in het slik en maakte zo een kunstmatig afwateringsysteem. Als gevolg van de verbeterde afwatering kon het slik sneller opslibben en werd kweldervorming gestimuleerd. In 1927 werd het werk overgenomen door het Rijk maar de aanwas van de kwelder stagneerde. Af en toe gingen er zelfs stukken verloren. Daarom werd in 1935 overgegaan op een systeem met Rijshoutdammen rond bezinkvakken, in de vakken werden greppels gegraven. De vakken waren ongeveer 400x400 meter groot. De methode was in gewijzigde vorm afkomstig uit Sleeswijk-Holstein waar vakken van 200x200 werden gebruikt. Het werk werd uitgevoerd door werklozen. Rond 1953 werd het tewerkstellingsproject beëindigd, machines namen het werk over. Tussen 1965 en 1970 is men gestopt met de aanleg van nieuw rijshout. Het buitendijkse gebied was niet meer rendabel en de natuurdoelstelling werd steeds belangrijker. Het onderhoud aan het buitenste rijshout werd beëindigd. In 1991 is de naam "Landaanwinning" veranderd in "Kwelderwerken" vanwege de nieuwe doelstelling.

Teruglopend oppervlak aan pionierbegroeiing
Na het beëindigen van de landaanwinnigswerken bleek halverwege de jaren 70 het oppervlakte aan pioniervegetatie achteruit te gaan. Vanaf 1986 werd daarom een groot aantal bezinkvakken met een extra rijshoutdam versmald tot 200 meter. De nieuwe dammen zijn hoger vanwege de zeespiegelstijging. Tussen 1997 en 2000 is het onderhoud aan de begreppeling van de kwelder beëindigd. Alleen een deel van hoofdwatergangen wordt nog tot aan de pionierzone onderhouden. Er zijn proeven gedaan om het begreppelingspatroon te veranderen in een natuurlijk krekenpatroon. Rechte hoeken krijgen echter steeds weer de overhand omdat het greppelpatroon zeer vast in de structuur van de oude bodem zit. Om de pioniervegetatie te beschermen wordt het rijshout van de buitenste vakken nog onderhouden. Op de hoger gelegen delen van de kwelder is geen rijshout meer te vinden, het is door opslibbing onder de grond verdwenen of vergaan.

Natuur en kustbescherming
Het nieuwe plan voor de verdeling van het rijshout heeft er voor gezorgd dat het areaal aan pioniersbegroeiing weer is toegenomen. Dat is goed voor de biodiversiteit. Het buitendijkse gebied heeft de Natura 2000 status gekregen, natuurbescherming is de hoofdoelstelling is geworden. Daarnaast beschermt een robuuste pionierszone de kwelder. De kwelder zorgt voor een sterke demping van golfslag tijdens storm en is daarom van belang als extra buffer voor de Friese zeedijken. Een probleem is dat de voortdurend hoger wordende kwelder verouderd, de successie gaat door, een steeds groter deel komt in het climaxstadium met Zeekweek. De biodiversiteit en de broedmogelijkheden voor vogels nemen door de verruiging af. Met begrazing wordt geprobeerd de verroudering te vertragen.

Bronnen:
- Duurzaam rijshout voor instandhouding kwelders, 1995-2000 - S.M.G. de Vries & J.J. de Jong
- Cyclisch beheer kwelderwerken Friesland, 2007 - Willem van Duin
- Vastelandskwelders: dynamiek en diversiteit door beheer, 2018 - W. van Duin, K. Elschot
- Vijftig jaar monitoring v.d. Friese en Groninger kwelderwerken, 1960 -2009 - WOK
- Van Polder naar Kwelder: tien jaar kwelderherstel Noorderleeg, 2015 - P. Esselink et al.
- Variatie op de kwelder door beweiding, 2019 - P. Esselink, W.E. van Duin, & A. Wielemaker
- Kaarten 1920-2020 en Luchtfoto's 2006-2020 - topotijdreis.nl