wadden zeeklei veen keileem themakaart overig contact
vulling Ontginning Westergo Oostergo 11 Steden Polders Natura 2000 Flora Fauna


Landschap van Westergo:

Fryslân, Westergo
Klik op het kaartje voor meer info

De kwelder van Westergo is vanuit het zuiden richting het noorden opgeslibd. Het oudste deel, de Greidhoeke, ligt in de driehoek, Harns, Boalsert en Ljouwert. Het is een vlak landschap met verspreid liggende terpdorpen waarvan een aantal al in de late IJzertijd zijn ontstaan. De zware klei is alleen geschikt voor grasland.

Een korte impressie, onderaan vind je meer foto's uit deze streek.

↓ IJsselmeerkust
↓ De Bouwhoek

De Greidhoeke

  De kwelderwal van Dronryp
  De kust van de Middelzee
  Verdronken landschap
  Rond de Marneslenk
  Moederpolders
  Aan de rand van het Veen

Hartwert, Hartwerd met klokhuis Achlum, terp met Gertrudiskerk Achlum Onregelmatige blokverkaveling bij Achlum Slachte bij Kubaard in het voorjaar Boalserter Feart, Bolwardertrekvaart bij Spyk Kûbaard, Kubaard Ochtendnevel bij Spannum Waaksens kerkdeur Waaksens kerkinterieur Hinnaard, Hennaard Stelp bij Boazum Kop-hals-rompboerderij Friese stal




↑ IJsselmeerkust

Dijkhuisje bij Koarnwert




↑ De Bouwhoek

Schema van terpen, dijken en polders

Het opslibben van de kwelder in het noorden is in verschillende stappen gegaan. Richting Waddenzee zijn er zo een aantal parallel aan de kust lopende kwelderwallen ontstaan. Ze liggen in het oosten tegen de oeverwal van de Middelzee, die met een boog naar het zuiden doorloopt tot diep in het landschap van de verspreid liggende oude terpen. De jongere noordelijke terpen liggen in reeksen op de hoge ruggen van kwelderwallen. De grond van de kwelderwallen bevat meer zand en is geschikt voor akkerbouw.

Ploegen rond 1938 Aardappels rooien met de hand Ingelum, Engelum Bitgum, Beetgum Peins Onbewoonde terp bij Peins Aldmear tussen Peins en Rie Skalsum - Schalsum Berltsum, Berlikum Berltsum, Koepelkerk Historische foto van Winaam, Wijnaldum Winaam, Wijnaldum 2021 Wier Minnertsgea, Minnertsga Furdgum, Firdgum Tsjummearum, Tzummarum Tsjerkepaed Seisbierrum, Sexbierum




↑ De Greidhoeke

Schema van terpen, dijken en polders

▶ De kwelderwal van Dronryp

1500 v.Chr. stroomde de Boorne door het centrum van Westergo naar het noordwesten. Een trechtervormige structuur van kwelderwallen tussen Frjentsjer en Dronryp herinnert daar aan. Op de grote wal aan de oostkant van de trechter liggen Menaam, Dronryp, Baaium en Winsum. Rond 500 v.Chr. werd de hoofdstroom afgesneden en zocht het water zijn weg naar de Waddenzee via een traject dat oostelijker loopt. Rond het begin van de jaartelling verbreedde die stroom zich tot de Middelzee.

Leeg Leeg Schatzenburg Dronrijp Leeg Dronryp, Tsjerkebuorren Dronryp, tuinen bij Tsjerkebuorren Leeg Leeg Leeg Dronryp, pakhuizen in Brêgebuorren Leeg Leeg Dronryp Elfstedenfietstocht Hatsum Leeg Leeg Winsum, terp met boomgaard Winsum, Greate Streek langs de Frentsjerter Feart

De kust van de Middelzee

Tussen de jaren 100 tot 800 reikte de Middelzee steeds verder landinwaarts. Hij liep vanuit de Wadden naar het zuiden, bij Boazum boog hij naar het westen waar hij uiteindelijk contact maakte met de Marneslenk. Getijdenstromen veroorzaakten veel overlast in het lage landschap van het zuiden. Aan de kust van de Middelzee ontstond een grote oeverwal. Na de inpoldering konden de dorpen op de oeverwal economisch flink profiteren van het nieuw aangewonnen land.

Marsum Marsum, Buorren Poptaslot Marsum, Poptagasthuis Marsum, ingang Poptagasthuis aan de Buorren Marsum, Hofje van het Poptagasthuis Deinum Deinum uitbreiding aan de oostkant Bears, Beers Weidum Mantgum, Seerp van Galemawei Easterwierrum Hegedyk bij Easterwierrum Boazum Fresco in de kerk van Boazum

Verdronken landschap

Tussen de oude kwelderwal van Dronryp en de nieuwe oeverwal langs de Middelzee verslechterde de waterafvoer, het land verdronk, goed boeren was niet meer mogelijk. Terporpen werden verlaten of konden zich met moeite handhaven. Het gebied kenmerkt zich door kleine terpdorpjes in een landschap waar hier en daar een vroeg middeleeuwse verkaveling bewaard is gebleven.

Kerk met Pastorie, Leons Leonserpolder Boalserter Feart, Bolswardertrekvaart bij Leons Hilaard, Hijlaard Hoptille Húns, Huins Jorwert, Jorwerd Jorwert

Rond de Marneslenk

Ook in het westen lag een estuarium, de Marneslenk. De slenk liep vanuit de Waddenzee ten zuiden van Harns, met een grote S-vorm landinwaarts naar het zuidoosten. Bij Boalsert maakte hij contact met uitlopers van de Middelzee. De kustlijn van de slenk is nog goed in het landschap te herkennen.

Kimswert, panoramafoto Kimswert, Buren Kerkmuur van Kimswert Interieur van de kerk van Kimswert Lambertuskerk Arum Arumervaart Penjum, Pingjum Penjum, Pingjumer Gulden Halsband Wytmarsum, Arumerweg Wytmarsu, Mauritsstraat Marnedijk bij Skraard Skraard, Dorpsstraat

Moederpolders

Onder druk van de alsmaar toenemde wateroverlast werden de eerste polders aangelegd. Het waren dorpsgebieden die rond de 10e eeuw werden voorzien van een ringdijk. De polders worden de moederpolders genoemd. Er waren vier: de Winamerpolder, Tsjom-west, Hartwert-Wytmarssum en Easterein-Lytsewierrum. Vanuit de moederpolders is de bedijking van Fryslân steeds verder uitgebreid. In dit blokje foto's van de polder Easterein-Lytsewierrum.

Slachte bij Boazum in de winter Lytsewierrum, Lutkewierum Lytsewierrum, kerkring Lytsewierrum, opfeart Sânleansterdyk bij Reahûs Hidaard Hidaardersyl Schaatsers op de Sebearefeart Easterein, Oosterend Easterein, Skippersburen Easterein, Meilahuzen Rien de Frentsjerter Feart Rien

Aan de rand van het Veen

Terpdorpen aan de rand van de venen zochten uitbreiding van hun gebied in droogleggen, om zo meer land te krijgen voor de landbouw. Door het ontwateren van het veen begon de bodem te dalen, het water kon niet meer goed weg, stormvloeden vanuit het zuiden kregen een kans. Een illustratief voorbeeld zijn de Lege Geaën, een keten terpdorpjes op de kwelderwal ten zuiden van de Middelzee, noordoostelijk van Snits (Sneek).

Greonterp

Poppenwier, Binnenbuorren Goaiïngea, Goënga - Lege Geaën




↑ Top


Fryslansite ©Hendrik van Kampen