wadden zeeklei veen keileem themakaart overig contact
vulling Ontginning Westergo Oostergo Steden Polders Natura 2000 Flora Fauna


De Friese 11 Steden

Fryslân, Elf Steden
Klik op het kaartje voor meer info

Ljouwert, Leeuwarden

Hoofdstad van Fryslân. Een interessant aspect is dat er voor de bouw van een parkeergarage een grote archeologische opgraving van de terp Oldehove in het stadscentrum moest worden uitgevoerd. Sindsdien is er veel bekend over de vroegste geschiedenis van het kleine terpdorp dat uitgroeide tot de hoofdstad van Fryslân.

↓ Snits, Sneek
↓ Drylts, IJlst
↓ Sleat, Sloten
↓ Starum, Stavoren
↓ Hylpen, Hindeloopen
↓ Warkum, Workum
↓ Boalsert, Bolsward
↓ Harns, Harlingen
↓ Frjentsjer, Franeker
↓ Dokkum

 Ljouwert - Leeuwarden, de Oldehove Opgraving op de terp Oldehove Beeld van de Potmarge in een winters landschap Leeuwarden, Grote en Kleine Hoogstraat Leeuwarden, Grote Kerkstraat Opgraving van de oude Waag in het centrum van Leeuwarden Begin van de Nieuwestad met de Waag uit 1590 Dwinger in de Noorder Stadsgracht van Leeuwarden Blokhuispoort, gevangenisgebouw op de plaats van het Leeuwarder Blokhuis Keramiekmuseum Princessehof met de Papingastins Tuinhuis door W.C. de Groot bij het Anthony Gasthuis in Leeuwarden Leeuwarden, Noordersingel Leeuwarden, Prinsentuin Oude Leeuwarder Stadsbegraafplaats Leeuwarden, Emmakade met het Nieuwe Kanaal Hollanderwijk in Leeuwarden, ontworpen door W.C. de Groot Leeuwarden, Stationsweg Leeuwarden, Oude Veemarkt Leeuwarden, Leeuwarden Molenaarshuisje met Spinnekop in de Hemrikspolder Impressie van het verdwenen molenaarshuisje van de Hemrikspolder Leeuwarden, aanleg tunnel Grove Stins Leeuwarden, fietstunnel Grove Stins Leeuwarden Love Jaume Plensa




↑ Snits, Sneek

Snits is ontstaan in het overgangsgebied tussen klei en veen. Vele aanpassingen in de waterhuishouding tijdens de ontginning van het veen hebben het beeld van de stad bepaald. Op het zo ontstane knooppunt van waterwegen kon de stad zich snel ontwikkelen. In het ontgonnen veen begond de bodem te dalen waardoor het Sneekermeer ontstond. Dankzij de goede verbindingen over het water en de nabijheid van het meer kon Snits in de 20e eeuw uitgroeien tot centrum van het watertoerisme.

 Spelevaren in de Kolk voor de Waterpoort van Sneek Sneek, de Oude Dijk Sneek, Dompsluis in de Snitser Aldfeart Sneek, Waterpoort vanaf hoek Hoogend - Rienck Bockemakade Snits - Sneek, Lemmerweg vanaf de Waterpoort Watertoren van Sneek Sneek, Martinikerk met houten klokhuis Sneek, Monument voor de verdwenen kerktorens Het Fluithuis op hoek Hoogend en Grootzand in Sneek Sneek, Stationsstraat Snits - Sneek, Oosterdijk De Marktstraat met het Stadhuis van Sneek Sneek, de Marktstraat met horeca en terassen Het historische Stadhuis van Sneek De tuin achter het Stadhuis van Sneek Paviljoen met uitkijktoren aan het Sneekermeer Vroegste versie van de Starttoren op het starteiland in het Sneekermeer Sneek, Jachthaven de Domp Beachclub Sneek




↑ Drylts, IJlst

Drylts is rond de 10e eeuw ontstaan op een knooppunt van drie watertjes: naar het zuiden de Ee, in het westen de Wimerts en in het oosten de Geeuw. Ze vormden een verbinding tussen Zuiderzee en Middelzee. Drylts kon zich dankzij die gunstige ligging ontwikkelen tot centrum van houthandel en scheepbouw maar werd aan het eind van de Middeleeuwen overvleugeld door Snits.

 Drylts, IJlst Diverse woningen aan de Eegracht in IJlst De gracht achter de huizen aan de Eegracht in IJlst Het profiel van IJlst vanuit het zuidwesten Wiiddraai in IJlst met de Johanna Jacoba Pomawal IJlst in de dichte mist Drylts, molen de Rat Voormalige Gereedschap en Schaatsenfabriek in IJlst Voormalige stadhuis van IJlst aan de Galamagracht Fontein de -Onsterfelijke bloemen - Rikka- van Shinji Ohmaki




↑ Sleat, Sloten

Sleat is de kleinste stad van Fryslân. De stad is ontstaan op het kruispunt van een vaarweg met de handelsroute tussen Duitsland en Starum. Hier kon men controle over de routes uitoefenen en tol heffen. De oorspronkelijke stuctuur van de stad is mooi bewaard gebleven en delen van de vestingwerken zijn nog aanwezig.

 Sloten - it Djip Sloten - rijksmonumenten aan de Heerenwal Voorgevel Hervormde pastorie Sloten Sloten - Lindengracht met fietsen Sloten - Koestraat en Dubbelstraat Het Noordelijke Bolwerk van Sloten met de Snekerpoort Walmolen de Kaai op het zuidelijke bastion van Sloten Sloten - Het Diep vanuit de Lemsterpoort in de winter Sloten - Haverkamp Schepen van de Bruine Vloot in het Sleattemer Gat




↑ Starum, Stavoren

Starum was in de middeleeuwen een belangrijke havenstad aan de Zuiderzee, die mogelijk was aangesloten bij het Hanzeverbond. Het was rond 1060 de eerste Nederlandse stad die stadsrechten kreeg. Deze werden door graaf Egbert gegeven, en in 1118 bevestigd door keizer Hendrik V. Tegen het eind van de Middeleeuwen verloor Starum zijn belangrijke positie in de handel. De haven verzandde en andere steden kwamen sterk op.

 Starum - Stavoren, Voorstraat Terrein van het voormalige Blokhuis van Stavoren Zicht op de haven van Stavoren met de gekleurde huizen Starum, Stavoren Havenlichten van Stavoren bij stormachtig weer Visfontein van Mark Dion bij de sluis van Stavoren Schilderachtig stukje Stavoren met brug, huisjes en de Nicolaaskerk Burgemeester Albertsstraat in Stavoren




↑ Hylpen, Hindeloopen

Van de elf Friese steden heeft Hylpen het meest een eigen karakter. De stad was tot in de 17e eeuw vooral gericht op buitenlandse handel en scheepvaart. Buitenlandse invloeden zijn tot op de dag van vandaag nog aanwezig in een eigen architectuur, klederdracht, decoratieve schilderkunst en taal.

 Hylpen, Hindeloopen Zicht vanaf de de Sluisbrug over de Hindelooper Sylroede Rond de Nieuweweg in Hindeloopen Hylpen - Hindeloopen, Nieuwstad Doorkijkje in de Kalverstraat van Hindeloopen Hindelooper schoudergevel met twee friezen en siermetselwerk Hindeloopen, Nieuwstad Gebouw Irene Likhús, zomerhuis van Hindelooper commandeurswoning Sneeuw op de Dijkweg in Hindeloopen Historisch blauw reddingboothuisje van Hindeloopen Peilschaalhuisje aan de voet van de dijk rond Hindeloopen Hindeloopen, historisch badpaviljoen met jugendstil kenmerken




↑ Warkum, Workum

De plattegrond van Warkum is vergelijkbaar met die van Starum en Drylts. Langs een waterweg (Wymerts) is lintbebouwing ontstaan. Warkum is echter ouder, de lintbebouwing is ontstaan vanuit enkele terpdorpjes op een kwelderrug die met opvaarten en de Wymerts met de Zuiderzee werden verbonden. Langs deze vaarten kon Warkum later uitgroeien tot een stad. De Wymerts is in 1785 gedempt.

 Noard, het noordelijke deel van de hoofdstraat van Workum Workum, Doege Dolte De Tillefonnestege in het kerkepad van Workum Waag aan de Merk in Workum Het stadswapen met Leeuwen van Workum Ruimte tussen de Sint-Gertrudiskerk en kerktoren Klamearehaven met uitzicht op de Sint-Gertrudiskerk Scheepstimmerwerf de Hoop in Workum Warkum - Workum, Blazerhaven Monumentale vissershuisjes aan de oude zeedijk bij Workum




↑ Boalsert, Bolsward

Boalsert kreeg in 1455 als laatste Friese plaats stadsrechten. Wat opvalt als je door het centrum loopt is de aanwezigheid van meerdere grote kerkgebouwen in de relatief kleine stad. De verhouding Protestant vs Katholiek wijkt behoorlijk af van het gemiddelde in Fryslân. In 1971 had Boalsert meer dan 20% Katholieken t.o.v. 8% gemiddeld in Fryslân

Bron: De Bosatlas van Fryslân
         Noordhoff Atlasproducties

 Zicht op de Kleine Dijlakker en de toren van de Martinikerk in Bolsward Zuidelijk portaal en toren van de Martinikerk in Bolsward Bolsward, Broereplein met Broerekerk Het rijk versierde stadhuis van Bolward Bordes van het stadhuis van Bolsward Boalsert, Hoogstraat Boalsert, Bolsward Marktstraat en Appelmarkt Boalsert - Bolsward, Grootzand Boalsert - Bolsward, Laag Bolwerk Boalsert - Bolsward, Grote Kampen Bolsward, zuivelfabriek Hollandia Bolswarder vermaning Gasthuiskerk, de zakelijk expressionistische gereformeerde kerk van Bolsward De expressionistische Sint-Franciscusbasiliek van Bolsward Interieur van de Sint-Franciscusbasiliek van Bolsward




↑ Harns, Harlingen

Harlingen in 1620
Klik op het kaartje voor meer info

Harlingen is een speciaal geval in vergelijking met de andere Friese steden. Door ligging aan de Zuiderzee waarover de belangrijke handelsroutes liepen, was de stad in de 16e en 17e eeuw sterk georiënteerd op Holland en het buitenland. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog vluchtten veel mensen uit de zuidelijke Nederlanden naar de stad. In de Gouden eeuw was Harlingen de derde haven van Nederland. De belangrijke positie als havenstad heeft er voor gezorgd dat de geschiedenis goed is vastgelegd. De Friese taal wordt hier vrijwel niet gesproken, daarom zal ik in dit blok de Nederlandse naam Harlingen gebruiken.

 Grote Kerk van Almenum, Harlingen St Annahof Almenum Harlingen Almenum Harlingen, Industrie Stadsvernieuwing Almenum, Harlingen Grote Kerkstraat Harlingen Stadhuis van Harns, Harlingen, Harns Binnentuin museum Hannemahuis Jekelsteeg Harlingen t Poortje Harlingen Rijksmonument Scheerstraat 1 Harns -Harlingen, Zoutsloot vanaf de zeedijk Harns -Harlingen, Zoutsloot zuidzijde De Oude Buitenhaven van Harlingen in 1938 Oude Buitenhaven Harlingen Noorderhaven Harlingen Historische gevels aan het eind van de Noorderhaven Rijksmonument Noorderhaven 106 Harlingen Roeperssteeg Harlingen Leeuwtje bij de Grote Sluis in Harlingen Harlingen, Zuiderhaven in de herfst Harns - Harlingen, Zuiderhaven Harlingen, Rozengracht met Kleine SLuis Harlingen, Pleziervaartuigen in de Zuiderhaven Harlingen, Dok vanaf de Willemskade Harns - Harlingen, Vuurtoren Harns, Harlingen - Nieuwe Willemshaven Arbeiderswoningen aan de Havenweg in Harlingen, Harns Deltawerken, Keermuur in Harlingen Harns - Harlingen, molen de Bazuin Industriehaven van Harlingen, Harns Noordoostsingel met Engelse Tuin Harlingen Lijkenhuisje op de Algemene Begraafplaats van Harlingen, Harns De Ried in Harlingen oost




↑ Frjentsjer, Franeker

Frjentsjer was lange tijd een universiteitsstad. In 1584 werd op initiatief van de Staten van Friesland de 'Academie' opgericht. Nadat in 1810 het Noorden direct onder Frans bestuur was gesteld, werd de universiteit in 1811 opgeheven. Enkele gebouwen op het terrein werden verbouwd tot Psychiatrisch Ziekenhuis. Ten noorden van de stad ligt de Bouwhoek, aan de handel in landbouwproducten dankt de stad een groot deel van zijn welvaart.

 Franeker, Voorstraat Zijbeuk met fresco's in de Martinikerk van Franeker Gevelstenen van de Universiteit en oude Westerpoort van Franeker Restant van het voormalige Kruisbroedersklooster in Franeker Terrein van de Hortus Botanicus van de universiteit van Franeker Pand onder zadeldak tegen trapgevel met twee waterlijsten aan de Schilcampen Het planetarium van Eise Eisinga aan de Eise Eisingastraat in Franeker Stadhuis van Franeker Ingang van het stadhuis van Franeker Armenhuisjes aan de Heerengracht in Franeker Frjentsjer - Franeker, Historische foto van het Vliet Frjentsjer - Franeker, Korendragershuisje Pakhuis de Gebroeders aan de Froonacker in Franeker Pakhuis Poolshof aan de Froonacker in Franeker Kaatsveld het Sjűkelân in Franeker




↑ Dokkum

Dokkum is vooral bekend om de dood van missionaris Bonifatius die in de omgeving van de stad is omgekomen. De gebeurtenis staat symbool voor de kerstening van de Friezen en was een keerpunt in de geschiedenis. Daarnaast is het bijzonder dat Dokkum nog goed bewaarde vestingwerken heeft. Op 30 okt. 2023 is de stad toegetreden tot de Vereniging van Nederlandse Vestingsteden.

 Standbeeld van Bonifatius in Dokkum De 12e Kruiswegstatie van de kruisweg in het Bonifatiuspark Historische foto van de Wittebrug in Dokkum Dokkum, Kleindiep Dokkum, voormalige admiraliteitshelling aan het Grootdiep Dokkum, Kleine Breedstraat met zicht op de oude Waag in de Grote Breedstraat Dokkum, Koekebakkersteeg Kloostersingel en Vrijgevochtenwaltje met herfstkleuren Dokkum, Kereweer met de doorgang in het Oosterbolwerk Dokkumer vestingwerken, Dwinger van het Westerbolwerk Parksterbolwerk Dokkum Dokkum, Zeldenrust 1941 Dokkum Dokkum, huisjes op het Westerbolwerk vanaf de Helling Dokkum, winter




↑ Top


Fryslansite ©Hendrik van Kampen