Turf uit Laagveen:

Er zijn twee methoden om turf te winnen in laagveengebieden. De Friese methode en de Gieterse methode.

Al vanaf de Middeleeuwen werd verveend volgens de Friese methode. Met de schep werd turf in een smalle ondiepe strook uitgegraven (petgat). Tussen de petgaten bleven stroken land staan. Het landschap kon zich na de vervening herstellen.
De grootschalige vervening kwam op gang met de komst van de Gieterse methode. Het vervenen vond plaats met een baggerbeugel waarmee diep onder het wateroppervlak veen kon worden uitgebaggerd. Het veen werd op zetwallen te drogen gelegd. De zetwallen werden het jaar daarop uitgebaggerd. Er ontstonden grote waterplassen die niet meer wilden dichtgroeien.

Als na turfwinning het afgegraven landschap blijft liggen, ontwikkeld daarop vegetatie. Dat gaat volgens een vast pad (successie) dat zonder beheer eindigt in Broekbos of Hoogveenbos.

↓ Veenpolders
↓ Wegdorpen

↑ Veenpolders

Klik op het kaartje voor meer info

In Fryslân was het laagveen al grotendeels in cultuur gebracht voordat de grootschalige vervening in 1751 begon. De intensieve Gieterse methode veroorzaakte vernatting en schade aan het landschap. Fryslân wilde dit tegengaan en verplichtte de verveners om het landschap na de vervening te herstellen.

↑ Wegdorpen

Omdat de grootschalige vervening van het Friese laagveen plaats vond op gronden die daarvoor al door boeren in gebruik waren, zijn er weinig nederzettingen waarvan het ontstaan direct is te koppelen aan de vervening. De wegdorpen van het laagveen hebben zich dankzij de economische ontwikkelingen tijdens de vervening sterk uitgebreid langs de weg, hierdoor zijn lange bewoningslinten ontstaan.

↑ Top