Turf uit Laagveen:

Er zijn twee methoden om turf te winnen in laagveengebieden. De Friese methode en de Gieterse methode.

Al vanaf de Middeleeuwen werd verveend volgens de Friese methode. Met de schep werd turf in een smalle ondiepe strook uitgegraven (petgat). Tussen de petgaten bleven stroken land staan. Het landschap kon zich na de vervening herstellen.
De grootschalige vervening kwam op gang met de komst van de Gieterse methode. Het vervenen vond plaats met een baggerbeugel waarmee diep onder het wateroppervlak veen kon worden uitgebaggerd. Het veen werd op zetwallen te drogen gelegd. De zetwallen werden het jaar daarop uitgebaggerd. Er ontstonden grote waterplassen die niet meer wilden dichtgroeien.

Als na turfwinning het afgegraven landschap blijft liggen, ontwikkeld daarop vegetatie. Dat gaat volgens een vast pad (successie) dat zonder beheer eindigt in Broekbos of Hoogveenbos.

↓ Veenpolders
↓ Bemalen van polders
↓ Wegdorpen

↑ Veenpolders

Klik op het kaartje voor meer info

In Fryslân was het laagveen al grotendeels in cultuur gebracht voordat de grootschalige vervening in 1751 begon. De intensieve Gieterse methode veroorzaakte onherstelbare schade. Het werd verpicht om het landschap na de vervening te herstellen.

↑ Bemalen van polders

Met de komst van molens kon men natte gebieden droog pompen. Tegenwoordig is het mogelijk om met dijken, stuwen, pompen en gemalen het peil van een polder nauwkeurig te beheren. Alle laagliggende land in Fryslân wordt bemalen, ook buiten de veenpolders. De bodemdaling door oxidatie van de droog liggende veengronden wordt echter een steeds groter probleem.

De poldergemalen lozen het water op de boezem, een systeem van meren en waterwegen met een streefpeil van -0,52 meter NAP. Vanuit de boezem kan het water bij eb naar zee stromen of aan de kust worden weggepompt met een Zeegemaal.

Zeegemaal: Zeeklei/Ontginning

↑ Wegdorpen

Omdat de grootschalige vervening van het Friese laagveen plaats vond op gronden die al door boeren in gebruik waren, zijn er weinig nederzettingen waarvan het ontstaan direct is te koppelen aan de vervening. De wegdorpen van het laagveen hebben zich dankzij de economische ontwikkelingen tijdens de vervening sterk uitgebreid langs de weg, hierdoor zijn lange bewoningslinten ontstaan.