Ontginning van het Laagveenlandschap:

Ontginning

Aan het begin van de Middeleeuwen begon men vanuit de kleigebieden venen droog te leggen vanuit de behoeft aan nieuw land. Men begon vanuit terpen op een kwelderrug of ging via een beek het veen in. Het droogleggen had gevolgen voor het landschap. Het veen begon te oxideren, de bodem daalde, wat overstromingen tot gevolg had. Om de veenweide bewoonbaar te houden werden dijken aangelegd en polders gemaakt.

↓ Streekdorpen
↓ Bemalen van polders
↓ Begraafplaatsen

↑ Streekdorpen

Langs beken of de lijnen van de ontginning zijn dorpen ontstaan. De ontginning ging vanuit het recht van opstrek, waarbij iedere eigenaar van een stuk grond het recht had de wildernis te ontginnen binnen zijn eigen strook. Er ontstonden daardoor lange stroken land en satellietdorpen omdat de moederdorpen na verloop van tijd te ver weg kwamen te liggen. Als gevolg daarvan werden dorpen langwerpig, de huizen naast elkaar, elk in zijn eigen strook van de verkaveling. Zo is Akmarijp gesticht vanuit Akkrum. Streekdorpen zijn kenmerkend voor het veen.

↑ Bemalen van polders

Met de komst van molens konden natte gebieden actief droog worden gepompt. Tegenwoordig is het mogelijk om met dijken, stuwen, pompen en gemalen het peil van een polder nauwkeurig te beheren. Alle laagliggende land in Fryslân wordt bemalen. De bodemdaling door oxidatie van de droog liggende veengronden wordt echter een steeds groter probleem.

De poldergemalen lozen het water op de boezem, een systeem van meren en waterwegen met een streefpeil van -0,52 meter NAP. Vanuit de boezem kan het water bij eb naar zee stromen of aan de kust worden weggepompt met een Zeegemaal.

↑ Begraafplaatsen

De veengebieden waren arm. Veel dorpen hebben vroeger wel een kerk gehad maar het onderhoud was duur. Kerken raakten in verval en werden vervangen door klokkenstoelen. Soms vind je een begraafplaats ver buiten een dorp. Tijdens het droogleggen van het moeras schoven de nederzettingen met het front van de ontginning mee. Als een plek door bodemdaling te nat werd, was men gedwongen om het dorp naar drogere grond te verplaatsen en bleef de begraafplaats achter.

↑ Top