De basis voor het huidige keileem en zandlandschap is gelegd in de laatste twee IJstijden, het Saalien en Weichselien. Na het Weichselien werd het warmer en begon de zeespiegel te stijgen, het landschap werd natter en er ontstonden uitgestekte hoogvenen. Grote delen van het landschap werden bedekt, slechts enkele hogere zandkoppen staken nog boven het veen uit. Door ontginning en turfwinning is vrijwel al het hoogveen verdwenen tot op het zand. Daarom is er nu weer sprake van een zandlandschap.
Aan het begin van de Middeleeuwen was aan het landschap nog weinig veranderd. Mensen konden niet in de hoogvenen wonen. Via beken en beekdalen was het veen toegankelijk voor jacht en visserij. Vanaf de oevers begonnen voorzichtig de eerste ontginningen. Die waren nodig om het oppervlak landbouwgrond te vergroten. Na verloop van tijd kreeg men te maken met een dalende bodem en wateroverlast. Nederzettingen moesten in stappen naar hogere grond worden verplaatst. Er ontstond in de langgerekte kavels een systeem van landbouw dat was aangepast aan de natte omstandigheden van het dal enerzijds en de schrale omstandigheden van de zandruggen anderzijds.
In de 16e eeuw waren de Beekdalen al enige eeuwen bewoond. Op de rug tussen Boorne en Tjonger en in het oosten, lagen nog uitgestrekte hoogvenen. Gefinancierd door investeerders uit Holland kwam er halverwege de 16e eeuw een tweede ontginningsgolf op gang waarbij het hoogveen werd afgegraven voor de turf. Daarna was het landschap totaal veranderd, er bleef een zandlandschap achter.
