Ontginning van het Zandlandschap:

Zichtbare geschiedenis

De basis voor het huidige keileem en zandlandschap is gelegd in de laatste twee IJstijden, het Saalien en Weichselien. Na het Weichselien werd het warmer en begon de zeespiegel te stijgen, het landschap werd natter en er ontstonden uitgestekte hoogvenen. Grote delen van het landschap werden bedekt, slechts enkele hogere zandkoppen staken nog boven het veen uit. Door ontginning en turfwinning is vrijwel al het hoogveen verdwenen tot op het zand. Daarom is er nu weer sprake van een zandlandschap.

↓ Woudontginning
↓ Droge turfwinning
↓ Heideontginning

↑ Woudontginning

Aan het begin van de Middeleeuwen was het zandlandschap nog natuurlijk, er lagen ontoegankelijke moerassen, hoogvenen en bossen. Via beken en beekdalen kon men in het gebied komen. Vanuit de beken begonnen ook de eerste ontginningen, iedere boer groef parallelle sloten vanaf de oever het binnenland in. Na verloop van tijd kreeg men te maken met wateroverlast door bodemdaling. Boerderijen werden, binnen het eigen kavel naar hogere grond verplaatst. Zo ontstonden langgerekte kavels waarin de boerderijen in een lijn haaks op de verkaveling langs een weg of pad kwamen te liggen. Soms was het nodig een dorp nogmaals naar hogere gornd te verplaatsen.

↑ Droge turfwinning

 Klik op het kaartje voor meer info

In de 16e eeuw waren de Beekdalen al enige eeuwen bewoond maar op veel plaatsen op de zandgrond lagen nog uitgestrekte hoogvenen. Het kleinschalig gebruik van turf als brandstof was al lang bekend. Gefinancierd door investeerders kwam er halverwege de 16e eeuw een tweede ontginningsgolf op gang. De oostelijke hoogvenen werden voor de commerciële winning van turf grootschalig afgegraven. Na vertrek van de verveners bleef een schraal zandlandschap achter waarop boeren het moeilijk hadden.

↑ Heideontginning

Nadat het hoogveen in de 19e eeuw grotendeels was afgegraven en landbouwgrond langzaam uitgeput raakte, ontstonden er uitgestrekte heidevelden. Voormalige veenarbeiders leefden er in bittere armoede, vaak had men niet meer dan een eenvoudige hut van plaggen. Aan het begin van de 20e eeuw kwam daarin verbetering dankzij de Woningwet van 1901. De uitvinding van kunstmest maakte het mogelijk de schrale grond vruchtbaar te maken. Grote delen van de heide konden planmatig worden ontgonnen door werklozen in werkverschaffingsprojecten.

↑ Top