|
Terpen in de Veenrandzone
Het verhaal van de mens in de veenrandzone begint in de de ijzertijd toen brons werd vervangen door ijzer om gebruiksvoorwerpen te maken. de periode begon ca. 750 v.Chr. Fryslân zag er totaal anders uit: Grote delen van het landschap waren bedekt met veen. In het noorden lag een Waddengebied met eilanden. Tegen het veen lagen een westlijke en een oostelijke kwelder met daartussen het bekken van de Boorne (Boarn). De Zuiderzee moest nog worden gevormd. Tussen Noord-Holland en Fryslân lag een veengebied met meren. Volgens Vos waren er twee Flevomeren waarvan het noordelijke via een veenrivier afwaterde op de Waddenzee en het zuidelijke naar het westen door een opening in de duinen bij Castricum.
De eerste bewoners van Fryslân vestigden zich rond 600 v.Chr. op de kwelder. Hoe oud woonplaatsen zijn is vast te stellen met behulp van onderzoek aan bodemlagen, voorwerpen, en plantaardig materiaal, aangetroffen bij archeologisch onderzoek. In het verleden was weinig bekend over de bewoning in de ijzertijd. Bij het afgraven van terpaarde van de terp Walpert bij Wommels werden potten aangetroffen die overeenkomst vertoonden met aardewerk uit een urnenveld bij Ruinen (Waterbolk, 1961, 1965). Ook in afgegraven terpen konden dus nog interessante vondsten worden gedaan. Toen in 1994 Wommels wilde uitbreiden, moest daarom de afgegraven terp Stapert worden onderzocht.
Ook bij deze opgraving werden sporen uit de ijzertijd aangetroffen. Uit sporen die werden aangetroffen bij booronderzoek in terpzolen bij Boazum (2007) en de Leonserpolder (2016), kwam men tot de conclusie dat de kwelder in de ijzertijd al vrij dicht bevolkt moet zijn geweest.
Overigens is de grens tussen klei en veen niet zo hard als de kaartjes laten zien, in werkelijkheid is er sprake van een overgangszone met een steeds dikkere laag klei over het veen.
Verder ...
|
|
 Strandwal
 Stuwwal
 Veen
 Geulen en prielen
 Intergetijdengebied
 Kwelder
 Kwelderwal
 Dijken
Bronnen:
- Paleogeografische kaart van Nederland: 500 v.Chr. - Vos, P., M. van der Meulen, H. Weerts en J. Bazelmans, 2018:
Atlas van Nederland in het Holoceen. Landschap en bewoning vanaf de laatste ijstijd tot nu, Amsterdam (Prometheus).
- Archeologische kaart Fryslân (FAMKE): ijzertijd-middeleeuwen
- Topotijdreis.nl
- "Onderzoek met uitzicht" Karterend booronderzoek in de Lionserpolder, gem. Leeuwarden - 2016 H. Feiken en M. van der Heiden
- Sporen van ijzertijdbewoning in de terpzool van Wommels-Stapert - 1994 J.M. Bos, H.T. Waterbolk, J van der Plicht en E. Taayke
- Leeuwarden Bullepolder, bewoning op het hoogveen in de midden-ijzertijd - 2015 M. Bakker
- Opgraving Tjerkwerd-Arkum, Ontginning en hergebruik van een later verdwenen (klei-op-)veenlandschap - 2013 M.Bakker, G. de Langen
|
