Ie, Ee
Het dorp Ie is aan het begin van de jaartelling ontstaan op een oude kwelderrug die noord-zuid loopt, halverwege het vaarwater tussen Dokkum en het Lauwersmeer, het Dokkumer Grootdiep. Toen de zee actiever werd en het aantal overstromingen in het onbedijkte gebied toenam, ontwikkelde Ie zich als terpdorp. In de loop der tijd nam het belang van het Dokkumer Grootdiep voor de scheepvaart toe. In de 12e eeuw werd Oostergo bedijkt, het Dokkumer Grootdiep bleeft echter nog tot 1729 onder invloed van het getij. Rond het vaarwater lagen dijken. De afwatering van het gebied rond Ie vond plaats via een slenk die noordelijker lag en bij Eanjum in de Lauwerszee uitkwam. Daarvoor moest de kwelderrug waarop Ie ligt worden doorgraven.
Ook met dijken was het overstromingsgevaar nog niet geheel geweken, veel boerderijen bleven op de terp. Wel werd het mogelijk om het omringende land agrarisch in gebruik te nemen. Zeer geleidelijk verschenen er ook boerderijen buiten de terp. Er kwam ruimte voor andere functies binnen het dorp. De bebouwing van de terp verdichtte zich. Vooral op het westelijke en zuidelijke deel van de terp ontstond een compacte bebouwing.
In het centrum van de terp staat de kerk met daaromheen het kerkhof en een kerkring. Rond de voet van de terp ligt de buitenste terpring. Tussen beide ringen liggen enkele verbindingswegen met daarlangs een intieme compacte bebouwing. Ook op de terp liggen nog enkele boerderijen.
Omdat de bebouwing van de terp historisch is en de ontwikkelingen van de terp nog steeds goed zijn terug te zien, is het hele dorpsgebied binnen de buitenste terpring aangewezen als beschermd dorpsgezicht. In het dorp bevinden zich zeven Rijksmonumenten.
Keywords: Ie, Ee, Beschermd, Dorpsgezicht, Terpdorp, Authentiek, Achterwei, Ontwikkeling, Zichtbaar, Rijksmonumenten
